Ανασκαφές - Γουλιέλμος Νταίρπφελντ

ΔΩΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΚΑΤΩΘΕΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ - ΡΟΔΑΚΙ

Επεστήθη η προσοχή μου, κατά τίνα προς Βασιλική διαδρομή, επί αρχαίων λίθων ευρισκομένων εις την Μονή του Αγίου Ιωάννου εις το Ροδάκι, επί της κορυφής λόφου, μεταξύ των χωρίων Σύβρος και Βασιλική, εις θέση σημειούμενη με ερυθρό τετράγωνο εις τον χάρτη του σχήμα 43 (πατήστε εδώ) και την λέξη Tempel.

Προς έκπληξή μου ανεύρον πλήθος υλικού δωρικής προελεύσεως, χρησιμοποιηθέν εις την Μονή άλλα και κείμενο εις τα πέριξ. Άρχαιοδωρικόν κιονόκρανο χρησιμοποιήθηκε ως Αγία Τράπεζα εις την εισέτι λειτουργούμενη εκκλησία.

Δύο βάσεις κιόνων Ιωνικού ή Κορινθιακού ρυθμού μετά τμημάτων του κορμού κείνται επίσης εκεί, εις δε τον νότιον τοίχο της εκκλησίας, έκτος εντοιχισμένου τριγλύφου μετά μετόπης, κείται επί του εδάφους το αντίστοιχο επιστύλιο. Το σχήμα και οι σίδηροι συνδετήρες των λίθων με έπεισαν ότι εδώ εκείτο δωρικός ναός του 6ου ή 5ου αιώνος. Υπό την εκκλησία φαίνονταν να υπάρχουν τα θεμέλια ενός τοιούτου ναού.

Ο εσωτερικός ναός, διαστάσεων κατά τα θεμέλια 23,70 Χ 8,70 μέτρα, αποτελείται από τον πρόναο και τον σηκό. Επειδή οι διαμήκεις τοίχοι της εκκλησίας δεν εκείντο επί των θεμελίων των του σηκού άλλα ακριβώς παραπλεύρως υπήρχε ή πιθανότητα να έχουν ανεγερθεί επί της θεμελιώσεως των εσωτερικών κιόνων του ναού, εις τους οποίους δύναται να ανήκουν τα ανευρεθέντα τμήματα.

Ανεσκάψαμε, με την άδεια των εκκλησιαστικών αρχών, και βρήκαμε όντως θεμέλιο από μαργαϊκόν ασβεστόλιθο ( Mergelkalk ).

Υπέθεσα εν αρχή ότι ο ναός είχε περίστυλο, αλλά κατά την εκσκαφή απεκαλύφθη ο εις το σχήμα 44 τοίχος Α - Β, πλάτους 0,80 μέτρων περίπου, ο όποιος αποτελείται από του αυτού με το θεμέλιο είδους ασβεστόλιθου, ήταν όμως πολύ στενός για να φέρει κίονας.

Εγγύς όμως του Α εκείτο ογκόλιθος του αυτού με το θεμέλιο των εσωτερικών κιόνων υλικού και παρ' αυτόν πολλοί άλλοι λίθοι, ώστε να δεχθούμε ότι το πάχος ανήρχετο εις 1,60 μέτρα περίπου, ήτοι αρκετό δια την στήριξη των εξωτερικών κιόνων και δια βαθμίδας. Εάν αυτή είναι η περίπτωσης, τότε θα πρέπει να υπήρχαν του ιδίου πάχους εξωτερικοί τοίχοι και εις τις άλλες τρεις πλευράς, αλλά δια τοιαύτης εκτάσεως ανασκαφή δεν επαρκούσε ή παραμονή μας.

Μερικοί τάφροι έδωσαν αρνητικό αποτέλεσμα, άλλ' εις την νότιον πλευρά (θέσης Ο εις το σχήμα 44) ευρέθη εις την θέση του εις των λίθων, ώστε να επιβεβαιώνεται η γενομένη υπόθεση.

Εάν δια την ώρα δεχθούμε το ανατολικό και δυτικό περίστυλο των αυτών διαστάσεων με το βόρειο και νότιον προκύπτει, ολικό πλάτος δια τον ναό 17,20 μέτρα και μήκος 32,70, ήτοι μέγεθος μεγαλύτερο του Ναού του Ηφαίστου εν Αθήναις (Θησείο) και του Ναού του Ποσειδώνος εις το Σούνιο.

Εάν ο ναός έφερε έξη κίονας εις την μικράν του πλευρά, όπως όλοι οι ναοί, θα είχε ισαπόστασιν αυτών τουλάχιστον 3,0 μέτρα. Άλλα από το υλικό δια μίαν τοιαύτη κατασκευήν ουδέν ανευρέθει. Εάν οι κίονες ήσαν οκτώ ελαττώνεται ή ισαπόστασις εις 2,25 μέτρα και προς την διάσταση ταύτη θα προσαρμόζετο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το ανευρεθέν υλικό.

Ή μορφή του ναού παραμένει αβέβαια, αλλά και ουδέν δυστυχώς είναι γνωστόν ως προς την θεότητα εις την οποίαν ο ναός ήταν αφιερωμένος, ούτε εκ φιλολογικής πληροφορίας εκ της Αρχαιότητος, ούτε ανευρέθει κατά τις ανασκαφές μας επιγραφή ή αφιέρωμα σχετικά με το όνομα του Θεού.

Ουδέν δυνάμεθα επίσης να συναγάγωμεν από τον Άγιο, εις τον όποιον σήμερον ή εκκλησία είναι αφιερωμένη. Η γνώμη των χωρικών της περιοχής ότι πρόκειται περί ναού της Δήμητρας προέκυψε πιθανώς εκ της υπάρξεως των σιδηρών υνίων (γενιών) τα όποια φυλάσσονται εις τον ναό δια μίαν περίεργο χρήση.

Τα υνία δεν υπάρχουν πλέον εις την εκκλησία. Η σύγχρονος εντόπια παράδοσις ομιλεί και σήμερον περί αυτών, με την προσθήκη μάλιστα ότι πολύ παλαιότερα ήσαν εκ χρυσού, ίσως δια να αποδοθεί με την λαϊκή φαντασία μεγαλύτερα εις αυτά αξία.Η συνεχιζόμενη και σήμερον παράδοσις συνίσταται εις την προσπάθεια της προσευχομένης κατά το διάστημα της θείας λειτουργίας, όπως «κολλήση» μικρόν κέρμα επί της εικόνος του Αγίου. Εάν τούτο επιτευχθεί θεωρείται καλός οιωνός δια την προσδοκώμενη αρρενογονία.

 

Ερμαίος Λοφος / Απόδειξη (από τον Ευστάθιο Κατωπόδη)

 

Αρχαία Ιερά

Οι αρχαιολογικές έρευνες του (Γουλιέλμου Νταίρπφελντ) στην ύπαιθρο της Λευκάδας εντόπισαν λείψανα χώρων λατρείας.

Κάτω από τα θεμέλια και στον αύλειο χώρο του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, στη θέση Ροδάκι του χωρίου Βουρνικά, διατηρούνται αποσπασματικά τα θεμέλια ενός μεγάλου δωρικού ναού.

Ο Νταίρπφελντ που τον ανέσκαψε, θεώρησε ότι πρόκειται για έναν περίπτερο ναό με σηκό και πρόναο, διαστάσεων 32,70 χ 17,20 μέτρων . Στους τοίχους της εκκλησίας είναι εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη από τον αρχαίο ναό, ενώ ένα δωρικό κιονόκρανο του 6ου αι. π.Χ., πάνω σε μικρή ιωνική βάση, χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, το άγνωστης θεότητας ιερό φαίνεται πως λειτουργούσε έως τα ρωμαϊκά χρόνια.